ABD’nin Başarısız Rehine Kurtarma Operasyonu: Kartal Pençesi

Share
  • 21 Mart 2024

1979 yılında İran’da rejime yönelik protestolar kontrolden çıkar. İktidardaki Şah Pehlevi ülkeyi terk etmek zorunda kalır. Fransa’daki Humeyni ise kurtarıcı olarak İran’a geri döner. İran’da islam devrimi yaşanır. Bir süre Mısır, Fas, Bahamalar ve Meksika’da kalan şah, yakalandığı pankreas kanserinin tedavisi için 22 Ekim 1979’da ABD’ye gider. Bu gelişme üzerine Humeyni, Şah’ın idam edilebilmesi için Amerika Birleşik Devletleri’nin onu kendilerine teslim etmesini ister. Talep karşılanmayınca Humeyni’nin gazıyla İranlı öğrenciler 4 Kasım 1979’da Amerikan elçiliğini ele geçirir. Bu gelişme sonrasında tam 52 personelin 444 gün boyunca rehin kalacağı süreç başlar.

Zaman geçtikçe Başkan Carter’a baskı giderek artmaktadır. Bu sebeple Beyaz Saray’da Amerikalı rehineleri operasyonla kurtarma fikri üzerine çalışılır. Genelkurmay rehineler için bir operasyon planlar. Tahran çok kuzeyde kaldığı için Körfez’de örgütlenen Amerika, 2 adımlı bir plan tasarlar. Buna göre önce yakıt ve kargo uçakları kalkacak ve Tabas şehrine giden bir kara yoluna ineceklerdi. Ardından burayı Desert One adını verdikleri geçici pist olarak kullanacaklardı. Bu esnada Amerikan savaş gemisi USS Nimitz’ten 8 helikopter kalkacak ve Desert One’daki uçaklarla buluşacaklardı. Helikopterlere yakıt ikmal yapıldıktan sonra -ki bütün bu operasyonun bu kadar komplike olma sebebi helikopterin kısıtlı menziliydi- tekrardan kalkan helikopterler Tahran yakınlarındaki ikinci geçici üsse, Desert Two’ya iniş yapacaklardı. Özel ekipler buradan direk elçilik binasına gidecek ve kısa bir operasyonla rehineleri ele geçirecekler, sonra da yakındaki stadyuma geçeceklerdi. Helikopterlerle buraya inip insanları topladıktan sonra tekrardan Desert One pistine inilecek, tekrar yakıt ikmali yapılacaktı ve İran terk edilecekti. Plan kısaca böyleydi ancak operasyon, tarihi bir felakete dönüştü. 

Kartal Pençesi adı verilen operasyon, 24 Nisan 1980 tarihinde operasyon ekibinin Desert One olarak adlandırılan alana doğru harekete geçmesiyle başlar. Uçaklar iniş yaparken helikopterlerde sorunlar baş gösterir. Daha İran sahasına girmeden teknik arıza çıkaran bir helikopter geri dönmek zorunda kalır. Kalan helikopterler radardan korunmak için alçak uçuş gerçekleştiriyordu. Bu esnada aniden çıkan bir kum fırtınası yakalanırlar. Fırtınada helikopterler arızalanır ve acil bir iniş yapmak zorunda kalırlar. Helikopterlerin kullanılamaz hale gelmesi operasyonun yarıda kesilmesi demekti. Tahliye için emir verilirken birden yoldan bir otobüs geçer. Amerikalı askerler otobüsü durdurur peşinden gelen bir tankeri de durdurmaya çalışırlar ama şoför uyarılara uymayınca RPG atışıyla tankeri havaya uçururlar. Böylelikle Desert One’daki konumları da ifşalanmış olur. Gitgide artan panikle birlikte tahliye başlatılır. Hemen helikopterlere yakıt ikmal yapılır. O esnada helikopterlerden biri arızalandığı için alanda bırakılır. Görüş sorunu yaşayan bir başka helikopter havalanan bir uçakla çarpışır. Patlamanın etkisiyle yakındaki diğer 2 helikopterde arıza verince onlarda geride bırakılır. Amerikalılar 3 uçak ve 2 helikopterle İran’ı terk ederler. Üstüne üstlük geride bıraktıkları helikopterlerden çıkan listelerde İran’daki görevli CIA Ajanlarının isimleri bulunur. Bunlar da ifşa olmuşlardır. Sonuç olarak operasyonda 8 asker hayatını kaybetti, 6 helikopter ve bir uçak kaybedildi. Operasyon Amerika’da şok etkisi yarattı. ABD Dışişleri Bakanı Cyrus Vance istifa etti.